ZEPLİN

ZEPLİN 1. BÖLÜM

Marmara Medya Merkezi'nin hazırlayıp sunduğu kültür sanat konulu program Zeplin'in ilk bölümü sizlerle. Keyifli seyirler dilerim.

DONNIE DARKO

DONNIE DARKO FİLM ANALİZİ

Öncelikle,

Film birden çok konuda ele alınabilecek nitelik ve soyutluğa sahip, ancak ana hatlarına baktığımızda ortaya çıkan iki başlık Donnie Darko'nun duygusal fedakarlığı ve tarihi belgelerce tanınmış birçok kişinin aklını karıştıran "Zaman yolculuğu" ya da zaman kavramı üstünde gidip-gelmeler

Birinci başlığa değinebilmek için, ikinci başlık adına yüzeysel bilgilere sahip olmamızda fayda var.

Zaman yolculuğu ya da zaman içinde gidip gelmeler; Albert Einstein'swn tasavvufi inanca sahip çok farklı kitlelerden birçok kişinin aklını karıştırmıştır."Paralel evren" ya da "Tanjant evreni" olarak adlandırılan bu zaman kavramı iki farklı zaman kavramının ortak bit karakter üzerinde kesişmesiyle çözülmesi güç bir gizem oluşturuyor.Film bu gizem üzerine başlayıp bu gizem üzerinde sonlanıyor.Şimdi bu iki dağın arasındaki vadiye değinecek olursak;

Yarı insan yarı tavşan olan Frank kimdi? Onu kafasının içinde Donnie mi yaratmıştı? Ya da Donnie'nin dışındaki tinsel bir güç Onun hayatına müdahale edebilir mi? Tüm bu soruların birden fazla cevabı ve yanında getireceği birçok soru olacaktır.Frank olmasaydı Donnie o uçak motorunun altında can verecek ve Gretchen'i hiçbir zaman tanıyamayacaktı.Bu taraftan baktığımızda Frank olmasa hayatına anlam katacak insanı tanıyamamakla birlikte hayatının en onurlu davranışından habersiz feragat etmiş olacaktı.Frank, Donnie'nin hayatını güçleştiren bir karabasan mıydı? Yoksa Frank, bizim kötü olarak adlandırmak istediğimiz bir günah keçisi miydi?

Filmi nazarımızda güzelleştiren de buydu işte.Bakmak istediğimizde Frank'i bile kutsallaştırabilmemiz.

Bir diğer yandan filmin seksenli yılları anlatmasıyla beraber yönetmen ve senarist Richard Kelly'nin de 1975 doğumlu olması akıllara filmde yönetmenin hayatından kesitler sunulup sunulmadığı sorusunu getiriyor.Söz konusu dönem şartları ve insan ilişkilerinin filme gerçekçi derecede uyarlanabilmiş olması bu kanıyı güçlendirir nitelikte.

İkinci başlığa değinmemiz gerekirse;

Donnie Darko zihninin bir köşesinden fırlayan Frank ile o gece dışarı çıkıp hayatını kurtardığında 28 gün 6 saat 42 dakika ve 12 saniyenin dışında hayatının kimse tarafından bilinmeyen hanesine diğerleriyle yarıştırılamaz bir onur nakletmişti.Hayatına dahil olan Gretchen onun karakterinde ve yaşantısında pek değişiklik yapmasa da  Donnie'nin ona karşı beslediği sıradan duygular eşine dünya üzerinde rastlayamadığımız ve belki de gerçekleşmesi mümkün bile olmayan bir fedakarlık olanağı sağladı.Zaman kavramının dahi üzerinde gerçekleşen bu duygusal çarpıntıdan Gretchen'in hiçbir zaman haberdar olamayacak olması filme duygusal bir burukluk ve her insanın başına gelebilecek sessiz çaresizlik hislerini uyandırıyor. Şüphesiz ki her izleyen Donnie'nin bu gizli fedakarlığına içinden bir "ah be" deyip ince ince sitem etmiştir.

Filmi insan duygularına indirgeyen biraz da bu değil midir? Bilimselliğin dışında kim bilir kaçımız böyle sessiz fedakarlık ve gidişlerin unutulan kahramanları olduk.

PANI'N LABİRENTİ

PAN'IN LABİRENTİ FİLM ANALİZİ

Yaşadığımız dünyayı bir düşünelim.Acılar, zalimlikler, zoraki seçimler, seçime el verişsiz kaderler.Bir de başka bir dünya hayal edelim.(Ivana Baquero)Ofelia’nın dünyasını.Bazı hayatlar süregelen olaylarla birlikte içinden çıkılması zor bir hal alır.Franco İspanya’sında dünyaya gelmiş Ofelia’nın hayatı da bu dayatma dönemi ve aile hayatının ağır bir revizyona uğramasıyla masalsı bir hayal dünyasına dönüşmüştür.Filmi izlediğimizde bu masalsı dünyanın iyi birer takipçisi görünümüne bürünürken, film sona erdiğinde anlatılanların gerçek-hayal ikilemine düşmekten alıkoyamıyoruz kendimizi.

Birçoğumuzun fikir birliğine ulaşacağı konulardan biridir kötü karakterlerin filmler üzerindeki etkinlik üstünlüğü.Sergi Lopez bu filmde çarpıcı bir şekilde gözler önüne sürüyor söz konusu kanıyı.Franco dönemi İspanyolların yakın tarihte yaşadıkları en ağır dönemdir demek yanlış olmaz sanırım. Sergi Lopez(Yüzbaşı Vidal) ise bu dönemin sembol rütbelilerinden biri olma görevini tüm becerisiyle gözler önüne seriyor.Diğer yanda eşini savaşta kaybetmesiyle hayat endişesine düşen Ofelia’nın annesi Ariadna Gil(Carmen).Yaşadığı ıssızlıkta Ofelia’nın kahramanı haline gelen Maribel Verdu(Mercedes).Ve tabiî ki filmin konusunu oluşturan hayali yaratık Pan.İspanya kültüründe yer alan uzun soluklu bir efsane.Ondan uzak durulması öğütlenen bir yaratık kavramı.Bu filmde ise Ofelia’nın dünyasında farklı bir şekle bürünüyor bu yaratık.Yaşanan kötü olaylardan sığınmak için peri kitaplarına sığınmayı seçen Ofelia onu daha pozitif bir kahraman olarak tasvir ediyor hayal dünyasında.Filmi çok üst bir seviyeye taşıyan muhteşem makyaj ve fantastik figürlerle bir araya gelen siyasi dayatmalar gayet başarılı bir şekilde lanse ediliyor seyirciye.Film bittikten sonra yaşanan siyasi ve toplumsal olayların insan psikolojisine ne denli tahribatlar yaratabileceğini daha net bir şekilde görebiliyoruz.Ayrıca Ofelia yaşındaki bir çocuğun film sonundaki fedakarlık davranışı zaten Fantastik-Savaş sıfatarını taşıyan filme bir de Dram ibaresini damgalıyor.Bu üç ayrı konunun bir arada başarılı bir şekilde yansıtılmış olması da su götürmez bir gerçek ki yönetmen Guillermo del Toro’nun becerisinin saf bir örneğidir.

Filmden çıkarılabilecek birçok mesaj olduğunu söylemek yanlış olmaz.Siyasi olayların psikoloji üstündeki etkisi, masal dünyalarının çocuklar üzerindeki tahmin edilemez mutlakiyeti ve her zaman hatırlamanın gerekli olduğu insan olmanın ulaşılamaz içtenliği ve güzelliği.Sevginin tüm güzel duyguların tohumu olduğu bir kez daha yüzümüze serin bir rüzgar gibi çarpıyor bu filmde.Fedakarlığın tecrübe, yaşayış gibi olaylardan çok çok uzak olduğu, tamamen ruh dediğimiz mistik yapıda kodlanarak dışa vurduğunu açıklıyor bir kez daha Pan’in Labirenti.Eleştirilebilecek yanları olmasına rağmen duygusal son herkesi tatmin edebilecek sıcaklıkta.Dünyamızdaki kan, kin, nefret arttıkça değerini arttıracak bir film Pan’in labirenti.

’’Küçük bir çocuğun hayal gücünden taşan gerçeklik dünyası’’

AMERİCAN PSYCHO

AMERİCAN PSYCHO KIYAFET ANALİZİ

2000 yılında Chris Hanley ve Christian Halsey Solomon tarafından kaleme alınmış Mary Harron tarafından yönetilmiş bir suç-korku-gerilim filmidir. Baş rolde Christian Bale, yan rollerde Willem Dafoe, Jared Leto ve Samantha Mathis oynamaktadır.

American Psyhco Wall Streett’de çalışan Bateman adlı bir katilin işlediği cinayetleri anlatır. Filmde dekorlar ve kıyafetler oldukça başarılı ve etkin bir şekilde kullanılmıştır. Filmde anlatılan hikaye 1990’lar sonu ve 2000’lerin başında gerçekleşmiştir ve bu dönem kullanılan kıyafetlerle oldukça başarılı bir şekilde işlenmiştir. Karakterlerin kullandığı geniş kıravatlar, günümüze göre daha bol ve geniş omuzlu ceketler, elbiseler, kullanılan takılar o dönemin önemli görsel unsurlarıdır.

 Filmin ana karakteri Bateman babadan zengin, maddi kaygısı olmayan, kişisel bakımına oldukça önem gösteren ve marka takıntısı olan bir kişidir. Onun giydiği takım elbiselerin markası Valentino, saatininki ise Rolex’tir. Bırakın saatine dokunmayı bileğine bile dokunmasına tahammül edemez. Kartvizitine her şeyden çok önem verir. Kartvizitlerin rengi veya kartvizitlerde kullanılan yazı fontu onun o kartvizit sahibinden nefret etmesi için yeterlidir. Herkesin gittiği yerlere gitmez, kim ki Dorsia’da rezervasyon yaptırıp yer ayırtsa Bateman hemen ondan kurtulmayı düşünür. Paul Allen cinayeti ve sekreterine cinayete teşebbüs etmesi karakterlerin Dorsia’da yemek yedikleri ya da orda yemek istemelerini söyledikten sonra gerçekleşmiştir.

Filmde Bateman’ın gösterilen ilk cinayeti kuytu tenha bir sokakta kimsesiz bir adamı öldürdüğü sahnedir. Bu sahnede Bateman’ın üzerinde onu gizemli gösteren uzunca ve siyah bir palto, elinde ise içinde silah bulunan siyah bir el çantası vardır. Bateman önce adama yardım edeceğini söyler adam teşekkür eder ve sonrasında Bateman adamı öldürür. Bu sahnede kullanılan kıyafetler klasik Hollywood anlatısıyla çelişmeyen ve alışılagelmiş kıyafetlerdir.

Bateman için kıyafet o kadar önemli ki sekreterini ne tür giyinmesi gerektiği konusunda sürekli uyarır. Sekreter Jean, Bateman onu akşam yemeğine davet edene kadar iş ortamına uygun kıyafetler giyer. Ancak Bateman’ın onu akşam yemeğine davet etmesi ve Dorsia’ya gitmek için sözleşmeleri sonrasında, gitmeden önce Bateman’ın evine geldiğinde üzerinde akşam yemeği için daha uygun kıyafet vardır. Dolayısıyla filmde kıyafetler çalışma hayatı ile serbest hayatın birbirinden ayrılması amacıyla da kullanılmıştır.

Bateman limuziniyle evine giderken yol kenarında gördüğü hayat kadınlarını arabasına alıp evine götürür ve seviştikten sonra onlara işkence eder veya onları öldürür. İşkenceye uğrayan kadın bir daha onun evine gelmek istemez fakat babadan zengin olan Bateman kadınları daha fazla para vererek kandırır. Filmde kadın bedeni paraya endeksli bir araç olarak kullanıldığı için bu açıdan kusurludur. Bu sahnelerde kıyafetlere bakacak olursak Bateman’ın  yol kenarında aldığı hayat kadını ile telefonla “sipariş ettiği” kadının kıyafetleri arasında bariz bir kalite farkı vardır. Ajanstan gelen kadının kıyafetleri Bateman’ın yoldan aldığı kadının kıyafetlerine göre oldukça gösterişlidir. Statü farkı bu sahnelerde kıyafetler ve aksesuarlar üzerinden izleyiciye aktarılmıştır. Çokça parası olduğu için Bateman kadınların bedeni üzerinde her türlü hakimiyeti kurma hakkını kendinde görür. Hatta onlara kendi istediği daha soylu isimlerle seslenir. Gece sonunda kadınlara bu işkenceler karşısında eğer öldürmüyorsa “hak ettikleri” paraları verir ve onları gönderir.

Filmin en önemli olayı Paul Allen cinayetidir. Paul Allen, Bateman’ı bir başkasıyla karıştırır ve Bateman’a Marcus ismi ile seslenir.

İlk başlarda bu durumu çok da umursamıyormuş gibi görünen Bateman, Paul Dorsia’da yemeğe çıktığını söyledikten sonra onu öldürmeye karar verir ve birlikte çıktıkları bir akşam yemeğinden sonra onu evine davet eder. Paul müzik dinlerken de onu baltayla öldürür. Paul’u öldürmeden önce Valentino marka takımının üzerine beyaz bir yağmurluk giyer. Yağmurluk o kadar temiz ve düzdür ki her sabah spor ya da yaşlanma karşıtı maske yapmadan çıkmayan ana karakterimiz ile örtüşmektedir,

Bateman’ın Paul Allen cinayeti sonrasında Paul’un ailesi onun bir anda ortadan kaybolması üzerine bir dedektif tutar ve bu dedektif birkaç kez Bateman ile konuşurken görülür.  Dedektif gerek kahverengi gerekse elinde tuttuğu çanta ile bizlere öğretilmiş dedektif kavramına ve tanımına uymaktadır.

Filmde Bateman’ın neredeyse bütün arkadaşları koyu renkli takım elbiseler giyer. Renkli ceketler giyen tek karakter Luis Carruthers‘dir. Filmin başından sonuna kadar Bateman ve arkadaşları bu karakterin ne kadar tuhaf olduğundan bahsederler. Filmin ilerleyen bölümlerinde Bateman o karakteri öldürmeye karar verir fakat gay olduğunu öğrendikten sonra onu bir rakip olarak görmediği için öldürmekten vazgeçer.

Film genel hatlarıyla kadın bedenini bir cinsel obje olarak gördüğü ve eşcinselleri ötekileştirdiği için kusurludur. Filmin başından sonuna kadar Bateman kıyafetine, saçına, görünüşüne çok önem verir. Avukatına yaptıklarını itiraf edene kadar kusursuz bir şekilde karşımıza çıkar fakat itiraf sahnesinde ilk defa Bateman’ın saçının ve kıyafetlerinin dağınık olduğu görülür. Bu sahnede kullanılan kıyafetler Bateman’ın kendi içerisinde yaşadığı kargaşaya ve kaos ortamını tanımlamak amacıyla tercih edilmiş ve güçlü bir anlatım doğmuştur.

Genel hatlarıyla filmde kıyafetler duyguyu, dönemi ve olayları anlatmak amacıyla başarılı bir şekilde işlenmiştir. Fakat film boyunca kadınlara karşı kullanılan ataerkil dil filmi anlatım olarak kusurlu kılmaktadır.

Filmde genel hatlarıyla tüm çekim ölçekleri kullanılmıştır. Baş çekim, omuz çekim, göğüs çekim, bel çekim, boy çekim, ayrıntı çekim, genel çekim, amors plan, yakın plan çekimleri bariz bir şekilde görülür. 

Filmde alan derinliği ve kompozisyon iyi kullanılmıştır. Sahnelerde seyirciye verilmek istenen şey ağırlık noktasıdır. Dolayısıyla çekimlerde de kompoze sağlanmıştır.